Pasen in de kreukelzone

Om te beginnen heet Pasen hier Velikonoce, wat ‘grote nacht’ betekent. Het is eigenlijk de nacht vóór de grote dag, de opstandingsdag. In de oude kerk kwam men namelijk in de nacht al samen om bij zonsopgang de verrijzenis te vieren. Dat is een mooi begin. Maar in veel andere opzichten zit Pasen hier behoorlijk in de kreukelzone van het collectieve begrip.

In de stille week verschijnen hier namelijk pomlázky, een paar in elkaar gedraaide wilgentakken, versierd met linten. Het ziet er vrolijk uit, maar het is een oude heidense traditie. Vroeger gingen jongemannen op paasmaandag zingend over straat en sloegen jongedames ermee op hun achterwerk.

Het antwoord van de meisjes was een ei, of een emmer water (wanneer zij wél of niet gediend was van deze mannelijke aandacht). Het gaat hierbij natuurlijk om een oud vruchtbaarheidsritueel. Het slaan van vrouwen zou hun gezondheid en vruchtbaarheid schenken in het volgende jaar. Volgens een onderzoek in 2019 volgt nog steeds 60% van de bevolking deze traditie. #MeToo heeft Tsjechië nog niet helemaal bereikt.

Een tweede gewoonte, waar ook veel kerken aan meedoen is het bakken van een beránek, een paaslam. Het is een cake met gedroogd fruit die in een speciale vorm wordt gebakken zodat het resultaat (soms met chocolade overgoten) eruit ziet als een liggend schaap. Deze traditie brengt het Joodse pèsach in herinnering: Joodse gezinnen aten toen en in de latere vieringen het vlees van het lammetje waarvan het bloed aan de deurpost was gestreken. Het was een symbool van verlossing.

Hoewel de cake van nu de meeste mensen vooral doet terugdenken aan het lamsvlees van vroeger, wijst het vooral op de echte betekenis van Pasen: dat wij mensen verzoening met de Here God nodig hebben. En precies dat is hetgeen dat in de Tsjechische kreukelzone terecht is gekomen. In de botsing van het neoliberalisme en het communisme, is men het vermogen tot vergeven kwijtgeraakt.

Toen ik laatst struikelde in de plotseling remmende tram en mij verontschuldigde tegenover de dame die ik aanraakte, lukte het haar niet om iets als ‘geeft niet hoor’ te zeggen. Als we met mensen praten over daklozen, is hun reactie vaak ‘maar het is toch hun eigen schuld?’

En precies daarom is het zo nodig dat het echte verhaal van Pasen wordt verteld. Opdat mensen ontdekken hoe ze verzoend mogen worden met God, maar ook hoe ze vergeving aan anderen kunnen schenken.

Deze column verscheen eerder in het Reformatorisch Dagblad.